Dlaczego ważne jest otwarcie nauki?
- zmniejsza wydatki na prowadzenie badań
- wspiera swobodną wymianę myśli i wiedzy
- stwarza możliwości weryfikowalności doświadczeń naukowych
- obecność uczonego w sieci daje możliwość nawiązywania współpracy naukowej w kraju i zagranicą
- wiedza i nauka stwarza możliwość rozwoju gospodarczego i technologicznego
- informuje użytkowników sieci jakie badania są prowadzone
Program Springer Open Choice – licencja Compact
Program Springer Open Choice dla Polski umożliwia autorom afiliowanym w polskich instytucjach akademickich publikowanie artykułów otwartych na licencji CC BY w czasopismach hybrydowych Springer.
Koszty publikacji artykułów w ramach programu są pokrywane z opłaty za licencję krajową Springer ze środków pochodzących z MNiSW. Od roku 2019 w Polsce działa nowa licencja krajowa Springer w tzw.
wersji Compact. W licencji Compact większa część opłaty licencyjnej finansowanej przez MNiSW jest przeznaczona na publikowanie w ramach programu Springer Open Choice, a mniejsza część stanowi
opłatę za dostęp krajowy do artykułów subskrypcyjnych. Nowe rozwiązanie opiera się na założeniu, że udział artykułów otwartych w czasopismach hybrydowych będzie stopniowo rósł, aż do całkowitej
transformacji czasopism do modelu otwartego, co jest zgodne z Planem S.
Program Elsevier
Licencja krajowa Elsevier 2019-2021 obejmuje pilotażowy program publikowania otwartego w czasopismach hybrydowych i gold open access Elsevier dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w
instytucjach zgłoszonych do licencji. Program pozwala na publikację w trzech kolejnych latach odpowiednio 500, 1000 i 1500 artykułów z Polski, których koszt zostanie sfinansowany z krajowej opłaty
licencyjnej. Program zostanie uruchomiony w czerwcu 2019 i wtedy zostaną opublikowane szczegółowe instrukcje dla autorów.
Plan S
cOAlition S (europejskie porozumienie instytucji finansujących badania naukowe) przyjęło składający się z dziesięciu zasad tzw. Plan S.
Postulaty Planu S są już w znacznej mierze realizowane w programie Horyzont 2020. Nadrzędnym celem jest udostępnienie w sposób otwarty wszystkich publikacji z badań finansowanych przez
koalicjantów. Plan ma być wdrożony od stycznia 2020 roku. Oprócz głównego założenia zostały przyjęte także inne kwestie (w ramach dziesięciu reguł) m.in. status prawnoautorski publikacji, sprawę
czasopism hybrydowych, kwestia ustalania i monitorowania kryteriów otwartości czasopism i platform.
Horyzont 2020
HORIZON 2020 to największy jak dotąd program UE w zakresie badań naukowych i innowacji. Wprowadzenie programu przewidziane jest na siedem lat: 2014-2020 (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i
Rady (UE) Nr 1290/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r., ustanawiające zasady uczestnictwa i upowszechniania dla programu „Horyzont 2020” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji
(2014–2020) oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1906/2006).
Celem programu jest szerokie upowszechnienie dostępu do badań w środowisku naukowców oraz pomiędzy innymi obszarami gospodarczo-społecznymi. Zminimalizowanie kosztów związanych z inwestycjami w
badania naukowe oraz łatwość w dzieleniu się wynikami badań tak aby nauka rozwijała się bardziej efektywnie.
Wszystkie projekty otrzymujące dofinansowanie w ramach programu Horyzont 2020 są zobowiązane do zapewnienia, że każdy recenzowany artykuł w czasopismach, który publikują, będzie ogólnie dostępny
oraz bezpłatny.
W ramach programu Horyzont 2020 został stworzony pilotaż otwartych danych badawczych (ORD). Pilotaż ma zastosowanie do danych badawczych leżących u podstaw publikacji, ale beneficjenci mogą również
dobrowolnie udostępniać inne zbiory danych.
Zalecenia polskie
- otwartości (dostępność publikacji, które powstały w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych)
- równoległych dróg (dostęp do publikacji przez publikowanie w otwartych czasopismach i książkach naukowych – złota droga, bądź deponowanie publikacji w repozytoriach – droga zielona)
- szybkiego dostępu (publikacje powinny zostać udostępnione natychmiastowo, lub po upływie jak najkrótszego czasu od daty publikacji)
- maksymalizacji jakości treści (dostępna wersja publikacji jak najbardziej zgodna z oryginałem, najlepiej ostateczna wersja wydawcy)
- maksymalizacją korzyści (publikacje powinny być udostępnione w modelu otwartego dostępu libre. Z wykorzystaniem otwartych licencji Creative Commons).
Ministerstwo zaleca wykorzystanie nowoczesnych narzędzi informatycznych przy upowszechnianiu dostępu do wyników badań naukowych, za pośrednictwem otwartych czasopism, repozytoriów
instytucjonalnych, elektronicznych baz danych, portali internetowych lub innych serwisów internetowych.
Źródła i ważne linki:
